همین چند سال پیش اگر به من می‌گفتید: «روزی می‌رسه که با کمال رضایت خریدات رو آنلاین انجام میدی.» جسارتاً پوزخند می‌زدم و جواب می‌دادم: «عمراً!»
من از آن آدم‌هایی بودم که تا چیزی را با چشم خودم ورانداز نمی‌کردم، یک ریال هم بابتش نمی‌دادم! چه برسد به اینکه قرار بود جلوجلو پول بی‌زبان را کارت‌به‌کارت کنم!
اما خب … حالا به لطف گرفتاری‌ها، مشغلۀ زیاد و خصوصاً لنگر انداختن کرونا، به سبک خرید آنلاین علاقه‌مند شدم.
با توجه به اینکه روزبه‌روز آدم‌های بیشتری مثل من، آنلاین خرید کردن را ترجیح می‌دهند و بازار کسبوکارهای اینترنتی سکه شده است (البته جنس سکه‌اش را خیلی مطمئن نیستم)، تصمیم گرفتم که در این مقاله، تجارت الکترونیک را سبک سنگین کنم تا ببینیم مزایایش چیست و چه عیب و ایرادی دارد.
تجارت الکترونیک چیست و از کجا آمده است؟
قبل از اینکه مزایا و معایب را باهم بررسی کنیم، بیایید اول یک نگاهی به تعریف تجارت الکترونیک داشته باشیم.
تجارت الکترونیک یا E-commerce (Electronic Commerce) معامله‌ای است که در فضای اینترنت انجام می‌شود. پس هربار که شخصی یا شرکتی، محصول یا خدمتی را اینترنتی خرید و فروش کند، می‌توانیم بگوییم که دادوستد الکترونیک انجام شده است.
شاید برایتان جالب باشد بدانید که اولین‌بار مردی به نام Phil Brandenberger از فیلادلفیا به‌صورت اینترنتی خرید کرد. به گزارش نیویورک تایمز در تاریخ ۱۲ اوت ۱۹۹۴ این شخص آلبوم موسیقی استینگ را از طریق کامپیوتر خانگی و به‌وسیله کارت اعتباری‌اش خرید. (کیا اینجا طرفدار استینگ هستن؟?)
بعداز این خرید تاریخ‌ساز بود که مردم و مخصوصاً کسب‌وکارها فهمیدند که یاللعجب! از اینترنت هم می‌شود پول درآورد!
دیگر خودتان بهتر از من می‌دانید که تجارت الکترونیک از آن زمان چقدر گسترده‌تر شد؛ تا جایی که با ظهور غول‌هایی مثل آمازون و علی‌بابا در اواسط ۱۹۹۰، صنعت خرده‌فروشی از این رو به آن رو شد و فروش کسبوکارهای سنتی هم روزبه‌روز پایین‌تر آمد.
آشنایی با انواع تجارت الکترونیک
بعد از تعریف تجارت الکترونیک، بدک نیست اگر انواع و اقسام آن را هم بدانیم. در ادامه مدل های تجارت الکترونیک را نام می‌برم و برای هرکدام یک مثال می‌زنم تا برایتان ملموس‌تر باشد.
نوع اول: Business-to-Consumer یا (B2C)
در این نوع از تجارت، مصرف‌کننده هدف نهایی ماست؛ یعنی ما به‌عنوان یک کسب‌وکار در تلاش هستیم تا محصول خودمان را از طریق نت به مصرف‌کننده بفروشیم (به‌طور مثال می‌توانید فروش آنلاین کفش ملی را در نظر بگیرید که کفش‌هایش را به مای نوعی می‌فروشد). بهتر است بدانید که B2C محبوب‌ترین مدل E-commerce به حساب می‌آید.
نوع دوم: Business-to-Business یا (B2B)
انجام معامله آنلاین بین دو بیزینس، تجارت الکترونیک B2B نامیده می‌شود. اگر همان کفش ملی را در نظر بگیریم، زمانی که معامله اینترنتی بین تولیدکننده و عمده‌فروش انجام شود، می‌توانیم بگوییم که دادوستد از نوع B2B است.
نوع سوم: Consumer-to-Consumer یا (C2C)
تجارت الکترونیک C2C ابتدایی‌ترین نوع معامله است. در این نوع از دادوستد، مصرف‌کننده اول، کالایی را به مصرف‌کننده دوم می‌فروشد. اگر بخواهم مثال بزنم، همان کاری که هر روز در دیوار انجام می‌شود، تجارت الکترونیک C2C است.
نوع چهارم: Consumer-to-Business یا (C2B)
در این بیزینس مدل، هرکدام از مصرف‌کننده‌ها محصول یا خدمتی را به کسب‌وکار خاصی ارائه می‌دهند. سایت‌هایی مثل iStockPhoto بر اساس همین مدل کار می‌کنند.
خب تا اینجا رایج‌ترین مدل های تجارت الکترونیک را گفتم، بالاخره نوبتی هم که باشد نوبت مزایایش است.
مزایای تجارت الکترونیک چیست؟
در مدح و ستایش تجارت الکترونیک چه مثنوی‌ها که نسروده‌اند. پس اگر بخواهم همه‌شان را اینجا برایتان بنویسم، احتمالاً باید تا فردا صبح اسکرول کنید تا به قسمت معایبش برسید!
علی‌الحساب ۸ تا از مهم‌ترین مزایای E-commerce را می‌خوانید:
- تجارت آنلاین سرمایۀ بالایی برای شروع نمی‌خواهد، پس شما می‌توانید با هزینه کمی کسب‌وکار آنلاین خودتان را راه بیندازید.
- در تمام طول شبانه‌روز، در مغازۀ آنلاین شما به روی مشتری باز است؛ این یعنی یک درآمد ۲۴ ساعته!
- مشتری‌های شما فقط محدود به محله یا شهرتان نمی‌شوند؛ می‌توانید در سطح کشوری یا حتی جهانی فروش داشته باشید.
- در یک بیزینس آنلاین، به تعداد زیادی کارمند نیازی ندارید و حتی می‌توانید زمان شروع کار فقط خودتان باشید و خودتان.
- در تجارت آنلاین، مشتری هم احساس بهتری دارد؛ چراکه دیگر لازم نیست فروشنده‌ای را که دنبالش راه افتاده و مدام بغل گوشش حرف می‌زند، تحمل کند!
- به‌عنوان صاحب یک کسب‌وکار آنلاین، شما خیلی راحت‌تر می‌توانید اطلاعات مشتری را بدست بیاورید و از این اطلاعات (سرنخ) برای تبلیغات و … استفاده کنید.
- به‌وسیلۀ بازاریابی محتوا در درازمدت می‌توانید توجه افراد زیادی را جذب کنید و از این طریق بیزینس خودتان را گسترش بدهید.
- یک کسب‌وکار آنلاین همیشه در دسترس مشتری است، حتی اگر از آسمان برف ببارد و مشتری حال نداشته باشد از کنار بخاری جُم بخورد، خیلی راحت می‌تواند با گوشی‌اش از شیر مرغ تا جان آدمیزاد را سفارش بدهد.
و خیلی چیزهای دیگر!
معایب تجارت الکترونیک چیست؟
خب از هنرش گفتیم، اجازه بدهید تا از معایبش هم بگوییم. در ادامه، معایب تجارت الکترونیک را برای هر دو طرف، یعنی هم فروشنده و هم خریدار می‌خوانید.
- زمانی که سایت‌تان در دسترس نباشد، متاسفانه فروشی هم ندارید.
- امکان امتحان کردن محصول، به‌طور مثال پرو کردن لباس برای مشتری‌ها وجود ندارد.
- فضای اینترنت برای کسب‌وکارها به‌شدت رقابتی است. (نمونه‌اش همین اینستاگرام را در نظر بگیرید که چقدر پیج فروش روسری داریم!)
- در کسبوکارهای سنتی اگر مشتری سوالی داشته باشد، فروشنده حیّ و حاضر است و به‌سرعت جوابش را می‌دهد؛ اما در کسب‌وکار آنلاین ممکن است نتوانید به‌موقع پاسخ مشتری را بدهید و ناراحتی پیش بیاید.
- در تجارت الکترونیک ممکن است رسیدن محصول به مشتری هفته‌ها طول بکشد؛ درحالی که در خریدهای سنتی، مشتری همان لحظه کالا را تحویل می‌گیرد.
- بحث امنیت کارت‌های اعتباری یا هک شدن اطلاعات کاربر، می‌تواند بعضی از مشتری‌های محافظه‌کار را از خرید آنلاین منصرف کند.
کرونا آنقدر هم که می‌گویند بد نیست …!
اول متن اگر یادتان باشد گفتم که کرونا یکی از عوامل مهمی بود که باعث شد من به خرید کردن آنلاین عادت کنم. تحقیقات نشان داده که کووید-۱۹ توانسته کاری بکند که کسبوکارهای آنلاین بتوانند یک‌شبه، ره صدساله را طی کنند.
طبق این گزارش، تا ماه مه ۲۰۲۰ میزان خریدهای اینترنتی چیزی تا حدود ۸۲.۵ میلیارد دلار بالا رفته است. این یعنی یه رشد ۷۷ درصدی نسبت به سال ۲۰۱۹!
اگر بخواهیم این رقم را با روند افزایشی سال‌های گذشته مقایسه کنیم، باید بگوییم که اگر کرونا نبود ۴ تا ۶ سال طول می‌کشید تا تجارت آنلاین به همچین نان و نوایی برسد.
✅ با توجه به اینکه الان نزدیک دو سال می‌شود که کووید در کشورهای مختلفی از جمله کشور ما جا خوش کرده، پس می‌توانیم امیدوار باشیم که خرید اینترنتی به یک عادت برای خیلی از مردم تبدیل شده است.
ازآنجایی که به قول قدیمی‌ها ترک عادت موجب مرض است، پس این احتمال وجود دارد که در آینده با باز شدن پای کالاها و محصولات زیادی به سبد آنلاین مردم، شاهد رشد و گسترش تجارت الکترونیک باشیم.
آخر و عاقبت تجارت آنلاین به نظر می‌آید که روشن باشد، اگر شما هم می‌خواهید بنا به این استدلال، کسب‌وکار آنلاین خودتان را راه‌اندازی کنید، پیشنهاد می‌کنم چندتا توصیه زیر را بخوانید.
توصیه‌هایی برای یک تجارت موفق!
کمتر کسی پیدا می‌شود که یک‌دفعه به این درجه از عرفان برسد که یک تیشرت سفید نیاز دارد، بعد سریع آنلاین شود و درجا هم خریدش را انجام بدهد. درواقع اگر بخواهم آب پاکی را روی دست‌تان بریزم، باید بگویم که درصد خیلی خیلی خیلی کمی از مشتری‌های شما جز این دسته قرار می‌گیرند.
مسیر خرید مشتری پیچیده‌تر از این حرف‌هاست دوستان! که البته به لطف دسترسی ملت به اینترنت پیچیده‌تر هم شده است. چطور؟
مثلاً خود شما تابه‌حال چندبار شده برای خرید چیزی نظرات دیجی‌کالا را زیر و رو کنید؟ من که هر دفعه این‌کار را انجام می‌دهم. همین موضوع به تنهایی باعث می‌شود که مسیر خرید مشتری صدها پله داشته باشد!
برای اینکه بتوانید از شر این پله‌ها سریع‌تر خلاص شوید، باید یک‌جاهایی مشتری را کول کنید! با عملی کردن توصیه‌های زیر می‌توانید این‌کار را انجام دهید و به مشتری کمک کنید تا راحت‌تر برای خریدش تصمیم بگیرد.
توصیۀ اول: مشتری‌هایی که سبد خریدشان را رها می‌کنند، دریابید
یک‌سری از مشتری‌ها هستند که تا مرز خرید کردن (پرکردن سبد آنلاین) پیش می‌روند، اما به‌محض اینکه نوبت به حساب‌وکتاب می‌رسد، پشیمان می‌شوند.
به گزارش Baymard Institute، ۶۹.۵% از مشتری‌ها جز این دسته به حساب می‌آیند. همانطور که می‌بینید درصد کمی هم نیست! حالا چارۀ کار چیست؟
می‌توانیم چندتایی ایمیل یا پیامک هوشمندانه برای مشتری بفرستیم تا ترغیب شود و به سمت سبد خریدش برگردد. این پیام‌ها می‌توانند شامل راهنمایی خرید، پرسیدن مشکل یا ارائه کد تخفیف باشند.
توصیۀ دوم: ریمارکتینگ فراموش نشود
مسلماً قرار نیست هر کاربری که وارد سایت ما شد، خرید هم بکند؛ اما آیا درست است که ما آنها را به حال خودشان رها کنیم؟ مطمئناً نه.
مرسوم‌ترین روش ریمارکتینگ یا بهتر است بگویم یکی از خوب‌های ریمارکتینگ، تبلیغات گوگل یا گوگل ادز است.
شما می‌توانید از طریق کوکی‌ها مخاطبان هدف خودتان را ردیابی کنید و محصول‌تان را مجدداً به آنها نمایش بدهید تا کم‌کم دلشان نرم شود و از شما خرید کنند.
توصیۀ سوم: خواهشاً مشتری را در جریان همه‌چیز بگذارید
یک‌سری از مشکلات مثل کیفیت پایین محصول کاملاً تقصیر خودمان است و باید حق را به مشتری بدهیم؛ اما بعضی از مسائل هم هستند که کنترلی رویش نداریم، مثلاً تغییرات آب‌وهوا.
تغییرات آب‌وهوا گاهی می‌تواند در کارهای شما اختلال ایجاد کند و باعث شود که کالا دیرتر به دست مشتری برسد. در این‌جور مواقع، با اینکه مشکل به‌هیچ‌وجه تقصیر شما نیست بازهم با پیامک یا یک ایمیل به مشتری اطلاع بدهید تا تجربۀ خوبی از خرید محصول داشته باشد و مجدداً به فروشگاه‌تان برگردد.
قسمت پایانی
خب مثل اینکه رسیدیم به بخش پایانی. اگر بخواهم طبق سنت یک جمع‌بندی کنم، در این مطلب اول آمدم تجارت الکترونیک را تعریف کردم، بعد انواعش را گفتم، از مزایا و معایبش نوشتم و در آخر هم سه‌تا توصیه برای فروش بیشتر در قلمرو اینترنت خدمت‌تان تقدیم کردم.
در مورد بخش آخر (یعنی قسمت توصیه‌ها) مطمئناً موارد دیگری برای مشتری‌مداری یا ترغیب کاربر به خرید، به ذهن شما می‌رسد که من جا انداخته‌ام. پس اگر کاسب هستید و بیزینسی دارید، یا اطلاعات‌تان در این زمینه خوب است، لطفاً در کامنت‌ها بنویسید تا ما هم از شما یاد بگیریم.
در آخر، اگر به فکر شروع تجارت الکترونیک یا کسب‌وکار آنلاین هست، پیشنهاد می‌کنم حتماً این تا مقاله را بخوانید:
منتظرتان هستیم ?
